In de kerk waarin ik opgroeide speelde dit Bijbelboek een grote rol. Veel (zelfs: de meeste) van onze kenmerken die ons onderscheidden van andere kerken hadden we uit dit boek gehaald. Geen voorganger, maar verschillende sprekers? Hoofdstuk 14: als u samenkomt heeft ieder iets. Oppassen met wie je toelaat aan het avondmaal? Hoofdstuk 11: wie niet beseft dat het om het lichaam van Jezus gaat roept het oordeel af over zichzelf. Vrouwen mogen niets zeggen tijdens de dienst (vreemd genoeg wel zingen)? Hoofdstuk 14:34. Niet bidden met de hoed op (voor vrouwen andersom)? Hoofdstuk 11: Iedere man die met bedekt hoofd profeteert maakt zijn hoofd te schande. I Korintiers was voor ons een instructieboek. Hier zette Paulus de regels uiteen hoe een kerk zich moest organiseren. Dit was waar we ons aan moesten houden. En dus deden we daarvoor ons uiterste best. We plozen de teksten uit en beoordeelden onszelf en andere kerken naar de mate waarin we de opdrachten gehoorzaamden.
En zo zag ik dit boek eigenlijk tot aan deze zomer. Als een boek met opdrachten. En een mooi hoofdstuk over liefde. En een mooi stuk over de opstanding. Maar verder weinig bevrijdends. Een lat die voor zowel de gemeente als voor het individu wel erg hoog werd gelegd.
Maar deze manier om 1 Korintiers te lezen gaat voorbij aan het thema van het boek, ze gaat er zelfs volledig tegenin. Door van Paulus' woorden regels te maken die we uit eigen kracht moesten onderhouden, vielen we in de valkuil die hij in deze brief nu juist veroordeelde.
Waar het mijns inziens mis ging, was dat we deze brief nooit lazen als een geheel. We citeerden er verzen uit en baseerden daarop een kerkleer, maar we volgden niet de rode draden die Paulus door zijn brief had gespannen. De boeken uit de bijbel waren er niet om losse verzen uit te citeren. In de oorspronkelijke versie stonden er geen hoofdstuk- en versnummers in. Paulus schreef zijn brieven om een boodschap over te brengen. Daar gebruikt hij de hele brief voor. Wat Paulus in de eerste hoofdstukken aangeeft, is dus als het ware de basis voor wat hij in de laatste hoofdstukken betoogt. We moeten de 'opdrachten' dus lezen door de lens van wat Paulus noemt 'de geheime wijsheid van God'.
Wat ik uit de eerste hoofdstukken van deze brief lees, is dat er twee manieren van leven zijn. De manier van de wereld, en 'Gods verborgen en geheime wijsheid'. De wijsheid van de wereld (en haar machthebbers) is er een van machtsuitoefening. Het is een filosofie van kracht, rijkdom en intellect. De wereld zegt: we kunnen het zelf. We kunnen zelf onze problemen oplossen, we kunnen zelf onze behoeften vervullen, we kunnen de Goden tevreden stellen door onze eigen inspanningen. En deze filosofie kijkt neer op de zwakheid van mensen die de eisen van de maatschappij niet bijbenen, of die tot armoede vervallen zijn, die dik of ongezond zijn, die dom en niet hoog opgeleid zijn. Dat zijn mensen met weinig wilskracht. Ze zouden zichzelf moeten veranderen. Deze filosofie kijkt neer op mensen die zich opofferen voor hopelozen, die de zieken, de gestoorden, de verslaafden opzoeken en met hen meeleven. Je kunt je energie immers beter besteden in projecten met een kans op resultaat! Deze filosofie begrijpt niet het geheim van God, namelijk dat mensen helemaal niets hoeven te doen, maar dat God ze verandert. Het geheim dat in mensen die de hoop om zichzelf te verbeteren hebben opgegeven, zijn indrukwekkende luister zichtbaar kan worden. Het geheim dat we 'door Christus (en niet door onszelf) rechtvaardig en heilig' worden. Het geheim dat God de zwakke, de hopeloze, de verdoemden, degenen die door de wereld zijn uitgebraakt, heeft uitgekozen om de schijnbaar zo sterke en heiligen beschaamd te laten staan. Het geheim dat alleen iemand die dood is uit de dood kan worden opgewekt. Het geheim dat wordt samengevat in de boodschap van het kruis. 'Ik had besloten u geen andere kennis te brengen dan die over Jezus Christus, de gekruisigde'. In Jezus kiest God zelf ervoor om zwak te worden, om afscheid te nemen van iets van zichzelf, om te sterven. Dat is voor degenen die op de weg van de kracht vertrouwen aanstootgevend en dwaas. Het is in strijd met het mantra van zelfverbetering en positief denken van de wereld. Maar het is de enige manier om uit de dood te kunnen opstaan.
Dit is het conflict dat Paulus in de eerste hoofdstukken van de eerste Korinthebrief uiteenzet. Vervolgens gaat hij het toepassen op verschillende situaties. Eerst op het individu. In het apostelschap (wie heeft de kerk in Korinthe gebouwd? Hoofdstuk 3/4), in de persoonlijke levensheiliging (hoofdstuk 5/6), in het huwelijk en andere relaties (hoofdstuk 7), in het omgaan met je christelijke vrijheid (hoofdstukk 8), in de christelijke dienst (hoofdstuk 9). Vervolgens past Paulus het toe op het geheel van de kerk. De eenheid van de gemeente (hoofdstuk 10). De viering van het heilig avondmaal (hoofdstuk 11), de onderlinge verscheidenheid (hoofdstuk 12), het verloop van de bijeenkomsten (hoofdstuk 14). Daar tussendoor geeft hij aan wat de hoogste weg is, de uiterste consequentie van het geheim van God: opofferende liefde (hoofdstuk 13). En hij besluit met een geweldig hoofdstuk waarin hij het geheim nog een keer uiteenzet: hoofdstuk 15, dat gaat over het wonder van de opstanding uit de dood: die van Jezus, die door Gods kracht uit de dood is opgewekt en nu aan zijn rechterhand zit, en die van ons, die onszelf niet uit eigen kracht kunnen levend maken, maar van God een heerlijk nieuw leven krijgen.
In al deze gevallen laat Paulus zien wat de gevolgen zijn van het volgen van de weg van de wereld, van het kiezen om uit eigen kracht te leven, jezelf te verhogen boven anderen en je eigen begeerten boven alles na te streven. Dat leidt tot sektevorming, onenigheid, persoonlijke onreinheid, ruzies, onenigheid. Het leidt ertoe dat de rijken feest vieren in de kerk, maar niet uitdelen aan de armen. Het leidt ertoe dat mensen iets doorgeven om hun eigen belangen te dienen en niet om de ander op te bouwen. (In Galaten 5 noemt Paulus dit 'vruchten van het vlees'. Het zijn de gevolgen van een wereldse levenshouding. De consequenties van een vertrouwen op macht).
En in al deze gevallen laat Paulus zien wat de gevolgen zijn als je ervoor kiest je zwakheid te erkennen en te vertrouwen op God. Wat er gebeurt als je jouw eigen rechten en eisen opzijschuift en de ander voor laat gaan. Wat er gebeurt als je jezelf niet meer probeert te bewijzen en je niet meer vastklampt aan je eigen gelijk. Dat leidt tot vrede, verzoening, opbouw, aanbidding, tot eer en luister. Allemaal uitingen van het leven van God, dat Hij in je leven tot stand brengt, dat hij laat groeien. Het leidt ertoe dat een man kiest voor de belangen van zijn vrouw (en andersom). Het leidt ertoe dat in de gemeente van Christus de zwakken en maatschappelijk onaanvaarden een ereplaats krijgen. Het leidt ertoe dat de leden van de gemeente toegeven dat ze de ander nodig hebben. (In Galaten 5 noemt Paulus dit 'vruchten van de geest'.)
Paulus laat bovendien ook nog zien hoe hij dit zelf voorleefde. Hij kwam bij de Korintiers 'in al zijn zwakheid en hij was angstig en onzeker'. Dat ze in God gingen geloven was het werk van God en niet van hem. 'Wat is Apollos eigenijk? En wat is Paulus? Zij zijn niet meer dan dienaren ... Ik heb geplant, Apollos heeft water gegeven, maar God heeft doen groeien. Het is niet belangrijk wie plant of wie begiet; alleen God is belangrijk, want hij doet groeien.' Dus roept hij hen op om hem na te volgen. Niet om een maniertje van hem te leren, of zijn werk te imiteren. Nee: 'Hoe ik in verbondenheid met Christus Jezus leef'. Dat was zijn geheim. Hij deelde in de zwakheid en dood van Jezus, en dus in de kracht van zijn opstanding.
De boodschap van 1 Korintiers is dus niet: dit zijn de dingen die je allemaal moet doen om een goede gemeente te zijn. Want dat zou ons er alleen maar toe verleiden om het weer zelf te proberen te organiseren. We zouden weer trots kunnen worden op onszelf omdat wij het zo goed voor elkaar krijgen, en anderen afwijzen omdat ze op een of meerdere punten falen. We zouden weer kiezen voor een vorm van machtsuitoefening. In plaats daarvan is de boodschap van 1 Korintiers: kies ervoor, in elke situatie waarin je je bevindt, als individu of als gemeente, om te leven volgens het geheim van God en volg Jezus in de weg van de zwakheid, door niet op je eigen macht, geld of intellect te vertrouwen, maar daaraan te sterven. En vertrouw er dan op dat God in staat is je uit de dood op te wekken, en dat ook zal doen!
Die laatste is een bevrijdende boodschap. Een boodschap van genade. Een boodschap die me meerdere keren tijdens het lezen van 1 Korintiers een zucht van opluchting deed slaken. En die me inspireerde om vaker te kiezen voor een houding van 'zwakheid', boven een houding van trots. Om niet meer bezorgd te zijn als ik iets niet kon, of mezelf teleurstelde, maar dat te omarmen en op God te vertrouwen.
Ik heb niet alle teksten uit dit bijbelboek aangehaald die over dit thema gaan. Dat was ik eerst wel van plan, maar dit bericht werd zo al lang genoeg. Maar neem de proef eens op de som. Lees dit bijbelboek. Onderstreep de teksten die gaan over het geheim van de wereld (macht) en over het geheim van God (zwakheid) en kijk of je de verbanden kan ontdekken die ik heb aangegeven. Het zou je blik op Paulus en zijn brieven kunnen veranderen.
Op 2 Korintiers ben ik in dit stuk nog niet ingegaan, dat laat ik wachten voor mijn volgende bericht. Wordt dus vervolgd.
