Ik weet het antwoord niet. Ik heb natuurlijk wel een idee (daar ben ik blogger voor!), het heeft te maken met liefde die moed vraagt: grenzen stellen, eerlijk zijn, maar tegelijk de ander ook vrijheid gunnen. Ik ben echter zelf niet degene die dit werkelijk goed in praktijk brengt. (Tja, ik ben blogger).
Misschien kwam het door dat gesprek bij de koffie, maar toen ik gisteravond in de videotheek stond, werd mijn oog getrokken door de film Rachel getting married. Een film zonder explosies, zonder dinosauriers, zonder buitenaardse wezens, draken of tovenaars of diepzeevissen. Dus waarom had ik het idee dat ik deze mee moest nemen? Misschien omdat ik het voornemen heb wat uitdagender films te kijken dan ik tot nu toe gewend ben? Misschien omdat ik er goede recensies over had gelezen (Jeffrey Overstreet was fan)? Misschien was het wel een ingeving van boven. Ik heb het vaker gehad dat ik sterk het idee had dat ik een bepaalde film 'moest' kijken en dan bleek de film me ook echt iets te zeggen dat ik op dat moment nodig had.
Rachel getting married bevat op het eerste gezicht een eenvoudig verhaal. Een meisje verlaat voor een weekeinde de kliniek waar ze afkickt van haar verslaving om de bruiloft van haar zus bij te wonen. Uhm. Dat was het. En ze leefden nog lang en gelukkig.
Nee, natuurlijk is er meer aan de hand dan mijn wel heel summiere samenvatting zou doen vermoeden. Maar dat betreft niet in de eerste plaats de gebeurtenissen. Het is inderdaad een verhaal over een bruiloft en hoe een gezin zich daarop voorbereidt. En over Kym, het 'zwarte schaap' van de familie, die zoekt naar wat haar plek is in het midden van de festiviteiten. Ze is verslaafd (al is ze al een paar maanden clean), maar denkt dat haar vader en zus nog steeds wantrouwend zijn. Bovendien blijkt dat ze een groot schuldgevoel meedraagt, iets waarvoor ze zichzelf niet kan vergeven (waardoor ze ook niet verwacht dat anderen haar kunnen vergeven). Ze gelooft daarom dat de anderen, haar zus en vader, 'doen alsof', de schijn ophouden. Die zouden willen dat zij haar rol goed speelt, als brave dochter, onopvallend, maar zij kan niet langer doen alsof. Nu is dat al moeilijk in een normale door de weekse situatie, maar tijdens een bruiloft (in Amerika kennelijk een nog groter evenement dan hier) lopen de spanningen al helemaal hoog op. Dan moet er helemaal een beeld worden hooggehouden van de gelukkige familie. Er moeten voorbereidingen worden getroffen, de schoonfamilie is er en moet worden verwelkomd, en de bruid en bruidegom willen een feest zonder strubbelingen. Kym staat onder druk. Hoe kan ze onder deze omstandigheden haar zus en vader liefhebben, en tegelijk zichzelf blijven? Is haar verontwaardiging gerechtvaardigd, of is ze egoïstisch? En als ze zichzelf haat, kan ze dan anderen liefhebben?
De film is gemaakt door Jonathan Demme (regisseur van Silence of the lambs. Bijna geen groter contrast denkbaar). Hoofdrolspeler is Anne Hathaway (bekend van wat tienerfilms. Maar zet hier een goede acteerprestatie neer). Interessant gebruik van de camera (in de hand gehouden, volgt de hoofdpersonen, zodat het lijkt alsof je als kijken ook echt 'aanwezig' bent. Goed gebruik van b.v. kikvorsperspectief). De muziek is geen begeleiding, maar echt: de klanken komen van musici die in en rond het huis aanwezig zijn (maar de muziek die ze maken past steeds wel bij de scenes). Het is makkelijk meeleven met de personen, maar er is geen mooi afgerond einde. Het blijft behoorlijk open. Ik vind het een aanrader.
In deze film staan twee 'gemeenschappen' tegenover elkaar. De eerste is het gezin, waar met man en macht een illusie in stand wordt gehouden. Waar de waarheid niet wordt uitgesproken. Waar verwachtingen worden gekoesterd zonder te worden gecommuniceerd. De tweede is de 'twelve step'-bijeenkomst waar Kym twee keer naar toe gaat. Ik heb er eerder over geschreven in mijn bespreking van Finding Nemo. Daar was het een parodie. Hier is het realiteit. (In de aftiteling zag ik dat de leider van deze groep wordt 'gespeeld' door een echte pastor). Dit is een gemeenschap waar mensen kunnen zijn zoals ze zijn, 'warts and all'. Hier zijn geen valse verwachtingen, geen uiterlijk vertoon, niet iemand die zich beter voordoet dat hij is. Hier kunnen mensen hun hart laten zien. Hier kan Kym eerlijk vertellen met welk geheim ze rondloopt. Tegelijk is hier aanvaarding. Iemand die zich voorstelt krijgt applaus. Niet omdat hij een goed mens is, of zich aanvaardbaar gedraagt, maar gewoon, omdat hij er is. En hier zijn mensen die gewoon van dag tot dag willen leven. Die toegeven dat ze verslaafde zijn, maar ook van zichzelf weten dat ze nog veel meer zijn dan dat. Die in gebed hun afhankelijkheid van God betuigen, omdat ze weten dat ze zonder Gods genade niet vrij kunnen blijven van hun verslaving. Mensen die weten dat ze elkaar nodig hebben en op elkaar kunnen vertrouwen. Ik vond deze scenes aangrijpend. En ik verlang ernaar dat onze christelijke gemeenschappen zo zouden kunnen zijn: plekken waar we onszelf kunnen zijn, als gebroken en zondige mensen die volledig afhankelijk zijn van God. Waar dus ook echte (niet veroordelende) relaties mogelijk zijn. Want: als je niet van de ander verwacht dat hij een heilige is, kun je hem liefhebben als hij laat zien dat hij een zondaar is. In deze film blijkt de 'best man' van de bruidegom tijdens de bruiloft naar dezelfde 'twelve steps'-groep te gaan. Hij weet dus Kyms geheim, maar wijst haar niet af. Omdat hij zijn eigen zwakheid kent (hij is niet meer in de ontkenningfase). Hij biedt haar zijn hulp aan. Niet voor eigen belang, maar gewoon: omdat zij iemand is in nood, die hij wil helpen. Dat is hoe we als christenen met elkaar zouden moeten omgaan. Als ik controversiële berichten schrijf (zoals die over Judas), is dat om hier op aan te sturen: gemeenschappen van mensen die echt zijn, die eerlijk zijn over hun zwakheid, en vanuit die positie ook anderen zichzelf laten zijn. In deze film komt het in de familie ook tot een confrontatie. Kym wordt geconfronteerd met haar egoïsme. Gevoelens van frustratie worden uitgesproken. Verdriet wordt gedeeld. En er kan pas echt worden feestgevierd als er geen schijn meer hoeft worden opgehouden.
Tijdens de huwelijksplechtigheid zegt de bruid tegen de bruidegom iets als: 'Iemand heeft ooit gezegd: het bewijs van een goed leven is niet hoeveel je geliefd bent, maar hoeveel je hebt liefgehad.' Naar mijn mening is dat de kern van de film. Liefhebben is een keuze. Een keuze om in vrijheid, je eigen zwakheid kennend, de zwakheid van anderen kennend, te kiezen om de ander te dienen. Voor Kym betekent dat om met een blauw oog ook na een uitbarsting aanwezig te zijn bij dit feest van haar zus. Voor Rachel betekent het haar zus te verwelkomen ook na alle ophef, haar te wassen en te troosten, en als haar 'best maid' aan te stellen (ook al heeft ze een blauw oog). Ik heb een commentator gelezen die de film vergeleek met de gelijkenis van de verloren zoon. Hier zijn het dochters. De dochter die thuis bleef bij de vader, en de dochter die achter verslavingen aanging. De oudste die de vader verwijt de jongste voor te trekken. De overeenkomsten zijn duidelijk. Maar anders dan in die gelijkenis kiezen hier allebei de dochters voor de realiteit van de liefde. Eerlijkheid (de jongste zoon in de gelijkenis was ook eerlijk) en tegelijk overgave (de eigen belangen niet laten regeren). Het is een kwaliteit die kennelijk ook voor de bruidegom geldt in dit verhaal. Zijn 'best man', de zelfde als uit de 'twelve steps'-groep, vertelt tijdens het diner hoe de bruidegom naast hem stond 'door dik en dun - en soms was het heel erg dun'. Dat is een vriend. Dat is ware liefde.
Ik vond het prachtig hoe de film eigenlijk culmineerde in een uitbundig bruiloftsfeest. Verschillende culturen komen samen, families worden een, er wordt uitgebreid gefeest en gedanst en gegeten en gedronken. Het is werkelijk een feest waar je zelf ook bij zou hebben willen zijn. Tijdens het diner dat ik al aanhaalde zegt een van de karakters in de film iets als: 'Dit is een voorproefje van de hemel!' Daar dacht ik aan terug toen het feest in beeld was. Want dat is het inderdaad: de bijbel heeft het niet voor niets over 'het bruiloftsfeest van het lam' (Openbaring 19). Ook dat is een plek waar families een worden. Ook dat is een plek waar culturen zullen samenkomen. Ook dat is een plek waar mensen zullen genieten van muziek, van eten en drinken en van elkaar. Ook dat is een plek waar alleen mensen zullen komen die hun eigen zwakheid hebben erkend, die geen schijn meer ophouden, maar die hebben geaccepteerd dat ze afhankelijk zijn van Gods genade. Ze zullen hun kleren hebben gewassen in het bloed van het lam, staat er. Dat wil zeggen: ze zullen op die bruiloft komen, niet in hun eigen kleren, hun eigen heiligheid, de illusie die ze naar anderen (en misschien naar zichzelf) ophouden. Nee, ze komen er als mensen die niets verdienen, maar die weten dat ze alles hebben gekregen. Ze komen er in de kennis van de liefde van de Vader. En dat is de beste basis om feest te vieren. Onverdiende genade. Onvoorwaardelijke liefde. Een feest waaraan geen einde meer zal komen.
En ondertussen? In de dysfunctionele relaties waarin ik me nu bevindt? Toch maar proberen mezelf te zijn, eerlijk te zijn, mijn grenzen te kennen en aan te geven. Aangeven dat ik aan sommige verwachtingen niet kan voldoen, en aan andere niet wil voldoen. En tegelijk liefhebben, de ander ruimte geven, de ander accepteren ook al is die anders dan ik, ook al botsen we soms. Dan zullen er zelfs nu al momenten komen die voorproefjes zijn van de hemelse vreugde.
