Hoewel ik wat betreft mijn persoonlijke situatie voor het eerst in mijn leven in staat zou zijn om mee te doen met het Valentijnscircus, hebben mijn vriendin en ik ervoor gekozen om de gekte aan ons voorbij te laten gaan, en elkaar pas morgen te ontmoeten. Vanavond houd ik mij bezig met mijn aquariums, zonder dat er ook maar een flardje romantische muziek uit mijn radio klinkt. Maar er is een Valentijnstraditie waar ik me wel aan wil houden: mijn traditie om een bericht over relaties te schrijven op mijn blog. Ik kan nu niet meer ingaan op de voor- en nadelen van het vrijgezellenbestaan (en daar ben ik blij om, wil ik wel zeggen), maar toch vervult de hele wereld van de relaties tussen mannen en vrouwen me nog steeds met verbazing.
Vorige maand las ik bijvoorbeeld een artikel (en de commentaren erop) op de christelijke website Christianity Today. Het ging over het verschijnsel dat er nogal wat vrijgezelle dames zijn in de kerken die maar geen goede man kunnen vinden. Het probleem werd bij de mannen neergelegd: die wilden namelijk niet volwassen worden. Ze weigerden de verantwoordelijkheid te nemen voor een relatie en een gezin. In plaats daarvan bleven ze hangen in een verlengde adolescentie, waarbij ze in de kelder bij hun moeder computerspelletjes zaten te spelen en films zaten te kijken. Deze jongetjes moesten ernstig worden toegesproken, zodat ze zich zouden gaan schamen voor hun laksheid. Ze moesten ballen krijgen en hun plicht doen: de ‘zielige’ vrijgezelle vrouwen uit vragen, trouwen en kinderen krijgen. Het idee zou zijn dat als ze zich maar schuldig genoeg voelden, ze wel zouden veranderen. Ik denk dat deze benadering alleen maar averechts werkt. Schuldgevoel is, net als schaamte, nooit een goede motivator. Het zorgt ervoor dat de persoon in kwestie zich nog dieper in zijn schulp terugtrekt, terwijl de geslaagde macho man (en de vrijgezelle vrouw met hoge kwaliteitseisen) zichzelf nog eens een schouderklopje kunnen geven.
Ongeveer tegelijkertijd met dit artikel was er ophef over de voorganger Mark Driscoll uit Seattle, die ook nogal wat aparte ideeën heeft over mannelijkheid en vrouwelijkheid. Ik zag bijvoorbeeld een videofragment van hem waarin hij uitviel tegen de mannen in zijn gemeente die in zijn ogen hun verantwoordelijkheid niet namen en niet de leiding hadden in hun gezin. Hij was er verbolgen over dat er in zijn gemeente vrijgezelle mannen waren, die niet de moed hadden om zich aan een dame te binden. Dat waren ‘sissies’ - ze moesten zichzelf snel gaan veranderen. Ondertussen houdt hij vrouwen voor dat ze hun man moeten dienen. Niet alleen in praktische zaken in het huishouden, maar ook op seksueel gebied. Zo moet volgens hem een vrouw zich niet ‘laten gaan’, maar zorgen dat ze voor haar man aantrekkelijk blijft. Anders zou het haar eigen schuld zijn als hij naar andere vrouwen zou gaan kijken. Ik hoef hier waarschijnlijk niet uit te leggen dat ik eigenlijk geen zin heb om meer van Driscoll te zien of te lezen. Ik voel me al minderwaardig genoeg zonder zijn tirades en zijn hele idee over vrouwen riekt naar misogynie.
Maar christenen zijn niet de enigen die mannen en vrouwen in een rollenpatroon willen dwingen. In de commentaren bij het stuk in Christianity Today werd gesuggereerd dat de jonge christenvrouwen het de mannen ook wel te makkelijk wilden maken. Ze moesten hogere eisen stellen (nog hoger? Aan mannen die passief blijven omdat ze denken toch al niet aan de eisen van de kerk en de maatschappij te kunnen voldoen?). Ze moesten zich houden aan ‘The Rules’. Dit is een set regels voor vrouwen met betrekking tot het daten. De vrouw mag bijvoorbeeld niet de man uitvragen, moet niet te snel terugbellen als de man belt, moet niet te enthousiast reageren. Ze moet hem op afstand houden, ‘hard to get’ zijn. Het idee is dan dat de man omdat hij nog harder zijn best voor haar moet doen, haar nog liever zal willen - en dus nog verliefder op haar zal worden. Daar tegenover staan voor mannen de regels van ‘The Game’. Het spel waarmee mannen vrouwen verliefd op zich kunnen laten worden. De man moet inderdaad niet laten merken dat hij een vrouw leuk vindt. Hij moet haar onzeker houden. Hij moet haar af en toe aanraken, op de arm, of even bij de hand nemen, maar niet te lang. Hij moet haar vertellen wat ze moet doen, en haar niet te veel inspraak geven. Hij moet haar plagen. De onzekerheid zal haar verliefd maken, want wat is verliefdheid anders dan onzekerheid? Als het het niet doet, komt de man terecht in de ‘friend zone’ en wordt hij niet gezien als romantische mogelijkheid, maar alleen als schouder om op uit te huilen.
Toen ik me had voorgenomen om mijn onzekerheid op relationeel gebied te overwinnen heb ik me verdiept in wat er van mannen verwacht wordt in ‘het spel’. Ik heb ook geprobeerd het in praktijk te brengen - maar zonder succes. Het past namelijk niet bij mij. Ten eerste omdat ik niet iemand wil manipuleren zodat die verliefd op mij zou worden. Ik wil helemaal geen ‘spel’ met iemand spelen. Ik wil een relatie met een echte vrouw, een echt persoon, die zelf voor mij heeft gekozen zonder dat ik haar gevoelens bewust heb bespeeld. En het woord ‘spel’ suggereert al dat ik in de relatie op basis van deze regels ook al niet mezelf zou kunnen zijn. Ik zou een rol spelen, en die zou ik eeuwig moeten volhouden. Want ik ben niet zo macho dat ik kan doen alsof ik niet geef om de ander. En mijn grote wens is om mezelf te kunnen zijn. Bovendien ben ik niet zo zelfverzekerd. Dus de andere partij mag ook wat initiatief nemen - als ik zou moeten blijven raden naar iemands gevoelens, geef ik de moed snel op.
Ik schrijf de laatste weken veel over het vertrouwen op onze eigen wilskracht om onszelf en anderen te veranderen en over ‘heldenverhalen’ waar we onze identiteit aan ontlenen, maar waardoor we andere mensen niet zichzelf kunnen laten blijven, maar moeten veranderen of bestrijden. Deze dynamiek speelt ook tussen man en vrouw, zowel bij christenen, als in de rest van de wereld. Allebei proberen ze met technieken en regels de ander voor zichzelf te laten vallen. Maar ook: mensen die zich niet aan de verwachtingen of het ideaalplaatje houden (de zelfverzekerde man ‘in control’, de onderdanige vrouw), worden gekleineerd of krijgen een schuldgevoel aangepraat (dat doet niet alleen Mark Driscoll, ik heb op internetforums ook pijnlijke commentaren gelezen op mannen die weigerden het ‘spel’ te spelen). Het resultaat is dat zowel man als vrouw een rol gaat spelen. Hij en zij zijn niet zichzelf naar de ander, maar laten alleen zien wat zij denken dat de ander wil zien. Die heeft dan ook geen relatie met een echt persoon, maar met een toneelspeler of -speelster. Ik schreef al eerder dat dit een groot probleem is in de evangelische kerk, waar mensen een rol moeten spelen, maar het verziekt ook relaties.
Ik geloof dat het Verhaal van Jezus, het Verhaal van de Zwakheid, werkelijk goed nieuws is. Het is de aankondiging dat mensen (mannen/vrouwen, stoer of onzeker, macho of gamer) hun identiteit en betekenis niet meer hoeven ontlenen aan wie ze zijn of wat ze doen (hun ‘heldenverhaal’), maar dat deze ze gegeven worden door de liefde van God - het bewijs ervoor is de dood van Jezus. Tegelijk krijgt ieder mens de belofte dat zijn of haar leven niet van de eigen wilskracht afhangt, maar dat het de opstandingskracht van God in hem of haar is die ervoor zorgt dat de wil van God gebeurt, in de persoon zelf en in de wereld. Dit gaat in tegen alle regels en spellen uit onze maatschappij. Het is werkelijk subversief. Maar het brengt wel de hoop met zich mee dat mensen een echte relatie met elkaar kunnen hebben. Een relatie waarin beide partners de ander respecteren als persoon, en niet als ideaalbeeld. Een relatie waarin beide partners niet proberen de ander aan een ideaalbeeld te laten voldoen, maar juist voor de ander zoals die is klaar staan. Een relatie van twee gelijkwaardige personen die zich aan de ander geven - en die zo een beeld zijn van de drie-eenheid: een ondeelbare eenheid die een gevolg is van de gevende liefde van de drie personen.
Mensen denken dat de bijbel relaties tussen man en vrouw juist beschrijft als een hierarchie, waarbij de man de leiding heeft, en de vrouw de rol van huisvrouw moet spelen. Niets is verder van de waarheid. Zelfs het gedeelte uit Efeze dat hier vaak bij wordt aangehaald, wijst erop dat de man zijn vrouw moet liefhebben zoals Christus de gemeente heeft liefgehad, dat wil zeggen: als zijn eigen lichaam! Als je dat vergelijkt met de omliggende cultuur, waarin vrouwen meer als eigendom werden gezien dan als gelijkwaardige partner, is dit al heel erg subversief.
Maar Paulus (die vaak wordt gezien als vrouwenhater, volledig onterecht!) gaat nog veel verder in 1 Korintiers 7:1-4. Besef bij het lezen hoe de Grieken in die tijd over vrouwen dachten: vrouwen waren in hun ogen minderwaardig. Seks met vrouwen diende alleen om kinderen te verwekken, maar was eigenlijk iets dat niet pastte bij de status van mannen, dus het was goed om geen seks met vrouwen te hebben. Dat vrouwen ook plezier beleefden aan seks kwam niet eens bij ze op. Mannen hadden liever seks met andere mannen - vooral jonge mannen. Niet voor niets werd er in de gymnasiums naakt gesport. Voor mensen die leefden in deze omgeving schreef Paulus: “U zegt dat het goed is dat een man geen gemeenschap met een vrouw heeft. Maar om ontucht te vermijden moet iedere man zijn eigen vrouw hebben en iedere vrouw haar eigen man. En een man moet zijn vrouw geven wat haar toekomt, evenals een vrouw haar man. Een vrouw heeft niet zelf de zeggenschap over haar lichaam, maar haar man; en ook een man heeft niet zelf de zeggenschap over zijn lichaam, maar zijn vrouw. Weiger elkaar de gemeenschap niet, of het moest zijn dat u er wederzijds mee instemt u enige tijd aan het gebed te wijden. Kom daarna echter weer samen.” Dat is revolutionair! Dit is een progressieve seksuele ethiek! De man moet de wensen van de vrouw bevredigen! De man moet zijn lichaam niet voor zichzelf houden, maar het geven aan zijn vrouw! Hij moet het haar naar de zin maken, en niet alleen eisen dat zij het hem naar de zin maakt. Kortom, volgens de bijbel is de relatie tussen man en vrouw - ook de seksuele relatie - een relatie tussen twee personen, van gelijke waarde en betekenis. “Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus.” (Galaten 3:28). Dat wilde zeggen dat men in de kerk ook niet meer mocht discrimineren. De scheidsmuur was immers afgebroken. Iedereen was als persoon even waardevol.
Getuige de hierboven aangehaalde artikelen zijn deze woorden van Paulus nog steeds subversief in onze cultuur en ook in de christelijke kerk - overal waar van de relatie tussen man en vrouw een spel wordt gemaakt, waar het een hierarchische relatie wordt, gebaseerd op macht of gezag, en waar mensen niet als persoon worden beschouwd, maar als rol.
Van alle instemmende commentaren bij het artikel in Christianity Today waren er een of twee die een tegengeluid lieten horen tegen al die eigengerechtigde schrijvers die meenden dat de computerspelende ‘kind-man’ van tegenwoordig een schop onder zijn kont moest krijgen. Een vrouw had volgens mij het juiste idee. Ze zei dat -in plaats van deze mannen op de kop te zitten en een schuldgevoel aan te praten- zowel mannan als vrouwen hun best moesten doen om ze te bevestigen. Bevestig wie ze zijn, bevestig hun kwaliteiten, stimuleer ze in hun passies en interesses. Geef ze het vertrouwen dat ze (zoals ze zijn!) iets te bieden hebben en niet hoeven voldoen aan het ideaalbeeld van de perfecte man. Kortom, behandel ze als persoon, met het respect dat ze verdienen als persoon, en verwacht niet van ze dat ze perfect en bepaalde rol gaan spelen. Het zou zomaar kunnen dat deze mannen dan de vrijgezelle vrouwen in de kerk ook niet langer meer zien als ‘vrijgezelle kerkvrouwen’, onbereikbaar, of veeleisend, maar als personen, echte mensen. En dat ze bij elkaar komen, niet door een spel te spelen, niet door zich aan de regels te houden, maar door een relatie met elkaar aan te gaan. En als hij dan nog steeds achter de spelcomputer kruipt, is dat niet omdat hij onvolwassen is, maar omdat hij houdt van computerspellen.
Ik ben in elk geval blij dat ik er geen spel van heb gemaakt toen ik contact opnam met mijn huidige vriendin om met haar af te spreken, of toen ik haar verkering vroeg. En ik ben er blij om dat zij zich niet aan de regels hield, maar duidelijk liet merken dat zij me leuk vond en me beter wilde leren kennen. Ik weet dat ik bij haar mezelf kan zijn, en zij zegt dat zij bij mij zichzelf kan zijn. Dat is waar het om draait tussen mensen. En daar heb je geen hartvormige doosjes bonbons of rode ansichtkaarten voor nodig.
P.S. Lees ook dit openhartige bericht:I wish everything they keep telling us to do actually worked, really I do ... But this largely sexist idea that you guys – and it is the guys for the most part – seem to have about how all Christian men and all Christian women are wired – or ought to be wired – just doesn’t work in the real world ... Many men actually like women as fellow human beings, and don’t think women are just for marrying, or leading around, or sticking their willies in. I put it to you that an awful lot of men – more than you probably think – don’t want to be leaders, of their wives or anyone else. And these are not broken men that need fixing. Another thing. Despite all that weaker vessel stuff, not all women are weaker than men, physically, mentally or spiritually ... I’ll come back to church when you guys start healing and uniting all people, regardless of gender and sexual orientation, celebrating their humanity and diversity, and just stop with the generalisations, the misogyny, and the micro-managing sin via behaviour modification. It’s just boring." Het hele artikel is de moeite waard!
P.P.S. Voordat iedereen kritiek heeft op Christianity Today: ze schrijven gelukkig ook wel andere dingen over relaties - die mij gezonder in de oren klinken: "The model of the companionate marriage is rooted in permanence, not performance and so sees a potential mate as a partner instead of prey."
P.P.P.S. Mijn valentijnsbericht van 2011
P.P.P.P.S. Mijn valentijnsbericht van 2010
