Wat was namelijk het geval? Ik zou met mijn broers naar de film X-men Origins: Wolverine gaan. En mijn verwachtingen waren hooggespannen. Ik was namelijk behoorlijk fan van de eerste twee films in de X-men-serie. Zelfs de derde film was nog onderhoudend. Het karakter Wolverine was uit deze drie films het gaafst, en werd ook nog eens gespeeld door de talentvolle Hugh Jackman. Deze nieuwe film zou zijn ontstaansgeschiedenis schetsen, onder andere zijn tempestueuze vriendschap met zijn belangrijkste tegenstander in de stripverhalen: Sabertooth. Bovendien zagen de voorstukjes er spectaculair uit. Maar toen ik eenmaal in de bioscoop zat viel de ervaring nogal tegen. Aan het begin van de film werd ik nog wel geboeid door het verhaal. Een proloog die in het verleden was gesitueerd, beelden van Wolverine en Sabertooth in verschillende periodes, de dood van Wolverines vriendin. Maar daarna werd het verhaal steeds slechter. Het lukte me niet meer om me betrokken te voelen met de hoofdpersoon en de actiescènes spraken me niet meer aan. Voor mijn gevoel keek ik naar een serie opeenvolgende beelden die weinig verband meer met elkaar hielden. De ontknoping had een ongeloofwaardige schurk en overdreven spektakel.
Uiteindelijk liep ik terneergeslagen de bioscoop uit. Maar de grote klap was dat mijn broers, die net als ik fans waren van de eerdere films en net als ik op basis van de trailers naar deze hadden uitgekeken, er juist wel enthousiast over waren. Ze lachten en vertelden elkaar welke scenes het meeste indruk hadden gemaakt. Ik voelde me buitengesloten. En zoals ik wel vaker geneigd ben, dacht ik: het zal wel aan mij liggen. Kennelijk hebben films op mij niet meer het effect dat ze op anderen hebben. Ze hebben hun toverkracht voor mij verloren. Oftewel ik ben cynisch geraakt en laat me niet meer betoveren. Ik kan me kennelijk niet meer door een verhaal laten opnemen.
Dat geloofde ik ergens nog steeds toen ik niet lang daarna met vrienden naar de nieuwe Star Trek-film ging. De zaal werd donker. De film begon. En de eerste beelden trokken me al het verhaal in. De combinatie van imposante ruimteschepen, vol details, en een aangrijpend persoonlijk verhaal over de opofferingsgezindheid van een kersverse kapitein, wist mijn aandacht zo te grijpen dat ik me niet meer bewust was van de wereld buiten de bioscoop. Wel herinner ik me een diep gevoel van opluchting: ‘Het lag dus niet aan mij! Ik kan me nog steeds laten betoveren! Het lag aan de film!”. Toen de film uiteindelijk was afgelopen, leunde ik achterover in mijn stoel, helemaal overdonderd. De hele film lang had ik meegeleefd met interessante karakters, die een boeiende ontwikkeling doormaakten, zoals de cynische dokter McCoy, de heldhaftige kapitein Pike, de getroubleerde Jim Kirk. Ik had genoten van prachtige beelden, vol details, die me naar een geloofwaardige toekomstwereld verplaatsten (inclusief de lichtflitsen in de camera, die een wereld vol lampen en oplichtende schermen suggereren). Ik had mijn verbeelding gelaafd aan buitenaardse werelden met hangende steden, of ijsplaneten met fascinerende wezens. Ik had meegeleefd bij enorme rampen, en zat op het puntje van mijn stoel toen het plan van de schurken aan het einde moest worden tegengehouden. Ik was onder de indruk van het verhaal, dat op een geweldige manier recht deed aan de Star Trek-films die eraan vooraf waren gegaan, maar zo dat er niets vast stond, en dit verhaal werkelijk een nieuw begin was. En er ging een rilling over mijn rug bij de woorden die Leonard Nimoy uitsprak over de aftiteling: “These are the voyages of the starship Enterpriste, its continueing mission to explore strange new worlds, to seek out new life and new civilizations, to boldly go where no one has gone before'. Mijn liefde voor film was weer even groot als altijd.
Natuurlijk zag ik later ook wel problemen in de film. Een aantal gaten in het plot en wel al te grote toevalligheden (waarom komt Kirk precies uit bij de grot waar hij voor het verhaal moet zijn? Hoe kon het karakter dat daar leeft vanaf het planeetoppervlak zien wat er in de ruimte gebeurde? Waarom had de slechterik hem op die planeet achtergelaten?). Misschien had nog een extra ronde aandacht van de scriptschrijvers hier een oplossing voor kunnen vinden. Ook is het einde misschien wel te veel gebaseerd op actie in plaats van ideeën - Star Trek is geen James Bond, maar sciencefiction- en een andere ontknoping was wellicht interessanter geweest. Het sciencefictionelement van het plot (‘Red matter’) is ook niet zo geloofwaardig. Maar gezien het feit dat deze film het Star Trek-fenomeen bij een heel nieuw publiek moest introduceren, vind ik dit allemaal niet onoverkomelijk. Ik ben en blijf een fan.
Iets meer dan twintig jaar geleden ging er een gat open in de ruimte, waaruit een enorm ruimteschip verscheen. Dat schip belaagde het ruimteschip de U.S.S. Kelvin en vernietigde dat, wat het einde betekende van George Kirk. Zijn vrouw en pasgeboren zoontje overleefden gelukkig wel. Maar de jonge James T. Kirk groeide niet op tot enthousiaste ruimtevaarder, maar is een intelligente, maar onverantwoordelijke jongeman geworden. Een kapiteit van ruimtevaartorganisatie Starfleet daagt hem uit om zich in te schrijven op de ruimtevaartsopleiding. Hij accepteert. Daar maakt Jim kennis met dokter McCoy (‘Bones’) en Spock. De een wordt zijn vriend, met de ander krijgt hij problemen. Als er weer een gat in de ruimte opengaat vlak bij de thuisplaneet van Spock, zorgt Jim dat hij aan boord komt van het vlaggenschip de Enterprise. Hij legt namelijk een verband met het schip dat het einde van zijn vader werd. Zijn waarschuwing wordt echter niet serieus genomen en de Enterprise loopt in de val. Aan boord ontstaat een conflict en terwijl het vijandige ruimteschip koers zet naar de Aarde, wordt Jim achtergelaten op een koude planeet met een kleine Starfleet nederzetting. Daar ontmoet hij iemand die alles wat hij gelooft op losse schroeven zet, en hem met heel andere ogen naar Spock doet kijken. Misschien is het zelfs mogelijk dat ze ooit vrienden worden ...
In de eerste Star Trek-film waren de verschillende karakters al behoorlijk ontwikkeld en waren hun relaties al gegroeid. In mijn bespreking van die film ga ik dieper in op het driemanschap Kirk, Bones en Spock en de manier waarop zij het hart, het verstand en de wil symboliseren. In deze film is hun relatie nog niet tot stand gekomen. Ze moeten nog de personen worden die de Star Trek fans kennen van de televisie.
De karakters die in de film het meeste groei doormaken zijn Jim en Spock. Beide hebben in hun jeugd een beschadiging opgelopen. Jim is vaderloos opgegroeid. De suggestie van de film is dat zijn pleegvader niet zo heel vriendelijk is voor hem, en in reactie daarop wordt hij rebels. Dat patroon zet zich door. Zo plaagt hij de Starfleet studenten en gaat hij een robbertje vechten niet uit de weg. Wie de film kijkt, weet dat dit niet is hoe zijn leven had moeten verlopen. Er is iets mis gegaan in zijn verhaal. Een macht is van buitenaf binnengedrongen in de wereld en heeft het een ander spoor op gestuurd. Maar een mentor, kapitein Pike, ziet de potentie in de jonge man, spreekt woorden van waarheid in zijn leven, en laat hem alsnog het pad opgaan dat zijn bestemming was.
Dit resoneert met het christelijke verhaal. Er is in ons leven ook wat misgegaan (en als het niet in ons individuele leven is, dan wel in de geschiedenis van het heelal). De dingen zijn niet zoals ze zouden moeten zijn. Het is een gevoel dat universeel is, anders zouden niet zoveel mensen een probleem zien in het lijden en daar God de schuld van geven. We zijn collectief van mening dat dit niet de bedoeling is geweest. En dan individueel: pesten op school, boze ouders, of juist verwaarlozing, mislukking of ongelukken - er worden pijlen op ons afgeschoten die ons zelfvertrouwen beschadigen en ons verlangen uitdoven, en de potentie die in ons aanwezig was, komt niet tot bloei, omdat we over onszelf dingen zijn gaan geloven die niet waar zijn. Dan zijn er mensen nodig die de waarheid over ons uitspreken - de waarheid zoals God die ziet. We moeten naar onszelf gaan kijken met de ogen van de hemel (zoals de priester Jethro zingt in de film ‘The Prince of Egypt’). God ziet namelijk hoe hij ons bedoeld heeft - zonder de beschadiging van buitenaf. En hoe wij ook falen, dat blijft bestaan. Soms zijn het andere mensen die ons kunnen bemoedigen, maar uiteindelijk mogen we de bevestiging van God zelf ontvangen. Hij kan ons onze ware naam vertellen, en ons verhaal kan weer de kant opgaan zoals we bedoeld waren. Als het niet volkomen is in dit leven, dan in elk geval in het leven dat komt. John Eldredge zegt ergens dat Jezus kwam om te redden WAT verloren was (niet WIE) verloren was - en het WAT is alles in ons leven dat door de zonde is afgeweken van hoe we bedoeld waren. Zo wordt in deze film Jim uiteindelijk toch kapitein. Zelfs de wond toegebracht door de onbedoelde dood van zijn vader heeft dat niet kunnen voorkomen. Dat is een boodschap van hoop, een weerspiegeling van de boodschap van opstanding en herstel uit de bijbel.
Minstens zo boeiend is het verhaal van Spock - zijn geschiedenis is niet zozeer door gebeurtenissen van buitenaf beïnvloed (alleen in zoverre als zijn geschiedenis door Jim bepaald werd). Zijn worsteling is met zijn gespleten aard. Hij is de nakomeling van een vulcan en een mens. Mensen zijn emotioneel, vulcans hebben geleerd al hun emoties te onderdrukken en alleen rationeel te zijn. Ze kijken neer op emoties. Maar Spock heeft die kant wel in zijn natuur. Hij wordt daarom gepest door zijn leeftijdsgenoten en heeft te maken met vooroordelen van de wetenschapsraad van Vulcan. Zelfs zijn vader lijkt zijn menselijke kant niet te waarderen. Als Spock hem vraagt waarom hij met zijn moeder was getrouwd, hangt hij een verhaal op over de politieke voordelen van de verbintenis. Het gevolg is dat Spock zich aan de ene kant afzet tegen de verwachtingen van Vulcan - hij rebelleert ook, en ook al heeft hij de kans op een positie bij de wetenschapsraad van Vulcan, hij kiest toch voor een plek bij de Aardse Starfleet. Maar tegelijk onderdrukt hij zijn menselijke kant. Hij durft geen enkele emotie te erkennen, en gelooft dat hij werkelijk volkomen rationeel is. Ook als er een ramp gebeurt die hem persoonlijk treft. Hij kan zichzelf niet toestaan te erkennen dat hij door emoties beinvloed wordt. Maar daardoor maakt hij verkeerde inschattingen, en brengt hij de Enterprise en de andere ruimtevaarders juist in gevaar.
In dit geval is het Jim die hem confronteert met zijn menselijke kant. Een confrontatie met Jim zorgt ervoor dat Spock niet om zijn emoties heen kan. Hij komt in het dal terecht. En dan is hij in staat de woorden van zijn vader te horen, die zegt dat hij met zijn vrouw trouwde omdat hij van haar hield. Vervolgens is Spock vrij om zijn bestemming te kiezen. Als hij zich vervolgens bij Jim aansluit, is hij nog steeds logisch, maar hij kan wel omgaan met Jims emotionele instincten en spontaan reageren. Hij is heel geworden.
Wat bracht Kirk ertoe om woorden van waarheid in het leven van Spock te spreken? Hij kon niet weten wat die woorden teweeg zouden brengen. En bovendien had Spock hem tegengewerkt. Maar hij handelde uit geloof. Iemand die het kon weten, had hem namelijk verteld hoe zijn relatie met Spock zich zou kunnen ontwikkelen. Die had hem verteld hoe Spock en hij elkaar zouden stimuleren, het beste uit elkaar konden halen, welke hoop ze samen de wereld zouden kunnen bieden. Na die woorden zag Jim Spock niet meer alleen als barrière of als tegenstander. Hij zag potentie in Spock. En omdat hij de woorden van die ander geloofde, nam hij het risico waarheid te spreken.
Ook hier is een weerspiegeling van het christelijke verhaal te zien - zij het iets minder direct. Wij horen namelijk niet woordelijk van iemand uit de toekomst wat de bestemming is van de mensen om ons heen. Maar we hebben wel degelijk woorden over de toekomst. De wonden uit ons leven hebben niet het laatste woord. We weten dat alle mensen, alle individuen, bestemd zijn voor glorie. De pijl van de tijd komt niet ergens vandaan, maar beweegt ergens naartoe (zoals ik een tijdje geleden heb geschreven op mijn blog). We hebben kostbare beloften, zegt de bijbel. We weten dat we bestemd zijn aan Christus gelijkvormig te zijn. Dat geldt ook voor de mensen met wie we omgaan, die door God geliefd zijn, die door God zijn uitgekozen. Maar het vereist geloof om dan ook met hen om te gaan op die manier, en ze niet als vijanden of tegenstanders te gaan beschouwen. (Natuurlijk moeten we wel onze grenzen bewaken - maar dat hoort bij het spreken van de waarheid!). Als we durven de waarheid te spreken tegen de mensen om ons heen, in het zicht van wat God over hen zegt, dagen we de mensen om ons heen uit om hun leven in overeenstemming te brengen met de waarheid. Zo gaat Spock lijken op hoe Spock bedoeld was te zijn. Zo gaan de mensen om ons heen ook worden zoals God hen bedoeld had. Maar hiervoor moeten we geloof hechten aan de beloften van God over de toekomst.
Ik moet hierbij denken aan een blogbericht dat ik vorig jaar schreef, waarbij ik als het ware mezelf een brief schreef uit de toekomst. Ik geloof nog steeds in wat ik in die brief neerpende, volgens mij is dat de waarheid. Het was natuurlijk fantasie. In deze film gebeurt het ‘echt’. Maar de bijbel is als het ware ook een brief uit de toekomst, woorden over de glorieuze bestemming die wij hebben in de nieuwe hemel en nieuwe aarde, waar gerechtigheid woont. Daar kunnen we ons leven op bouwen.
